Actieplan beëindigen dakloosheid: ‘Misschien moet je iets lager mikken’
Valente en haar leden schreven mee aan het Nationaal Actieplan Dakloosheid – en werken aan de uitvoer ervan. Een van deze leden is SMO Helmond. Directeur-bestuurder Kitty de Laat vertelt hoe zij werkt aan het doel van het actieplan om dakloosheid te beëindigen voor 2030: ‘Ik ken mijn “cirkel van invloed” en de grenzen daarvan, maar ik ben ook iemand die altijd zal proberen die kaders wat op te rekken.’
‘Vanmorgen werd ik om half 7 wakker. Zoals wel vaker stroomde de adrenaline meteen door mijn aderen en stond ik al bijna naast mijn bed, klaar om aan de slag te gaan. Gelukkig bedacht ik net op tijd dat ik nog heel even tijd kon nemen om te genieten van de warmte van mijn dekens en de lieve man naast mij, en dat ik mooi even de laatste bladzijden van het boek dat ik aan het lezen was uit kon lezen. Wat een rijkdom…
Ik zou iedereen aanraden dit boek te lezen (bijvoorbeeld in de kerstvakantie): Misschien moet je iets lager mikken: een verhaal over armoede en kansenongelijkheid. Het is het verhaal van Milio van de Kamp, geboren en opgegroeid in een gezin waar armoede en geweld heel normaal waren. Een krachtige persoonlijkheid die zich volledig op eigen kracht heeft weten op te werken, te knokken, tot universitair docent sociologie aan de UvA. Een mooi Kerstverhaal, zou je denken. En ergens is het dat ook. Maar het is eerst en vooral een enorm eerlijk verhaal over de kloof tussen mensen die wel, en mensen die niet geleerd hebben hoe je mee moet doen in Nederland. Het is een verhaal waar ik koud van word, en tegelijkertijd warm; het geeft moed om te blijven werken (soms tegen de klippen op) voor en met mensen die mijn steun kunnen gebruiken. Want het moet echt beter en dat moet ons lukken.
Ja, ik ben idealistisch. En ik ben ook een realist: ik ken mijn “cirkel van invloed” en de grenzen daarvan. Maar ik ben ook iemand die altijd zal proberen die kaders wat op te rekken; eens kijken wat er dan (wel) lukt. Ook als de raderen op uitvoeringsniveau vastlopen, ben ik als bestuurder graag bereid om als ‘joker’ ingezet te worden. Dan bel ik zelf naar een collega bestuurder, zorgkantoor of wethouder om te zorgen dat er iets in beweging komt.
Ik besteed veel aandacht om het verhaal van opvang, ontwikkeling, beschermd wonen, dakloosheid op de agenda te krijgen van andere bestuurders in onze regio Helmond. Bestuurders die ik graag samenbreng en uitdaag om samen grenzen te verleggen: volkshuisvesters, gemeenten, collega zorg- en welzijnspartijen. Vorige week betrokken we daar ook onze toezichthouders bij. Vijftig leden van raden van commissarissen die ons (“hun bestuurders”) en bloc uitdaagden om buiten de lijntjes te kleuren als dat beter is voor mensen, en als het ze helpt om weer perspectief te vinden. En dat doet goed, zo’n steun in de rug.
Parallelle wereld
Coalities smeden is enorm belangrijk; in de complexe omgeving waar onze cliënten compleet het spoor bijster zijn en vaak al helemaal afgehaakt, heb je elkaar nodig om tot oplossingen te komen. Van het opzetten van gemengd wonen projecten tot preventief werken in de wijk. En het werkt, zolang je je laat leiden door mensen die écht weten hoe het zit. Zolang we in gesprek blijven met mensen met ervaringskennis. Of het een speech is van Tim ’S Jongers, het boek van Milio van de Kamp, of een gesprek met mensen (cliënten, medewerkers) die zijn opgegroeid of beland in die parallelle wereld.
Wij gaan níet lager mikken dan het beëindigen van dakloosheid in 2030. Iedereen een (t)huis met ondersteuning op maat. Daar staan wij volledig achter. We merken dat de meeste mensen bij ons aankloppen met méér dan alleen een huisvestingsvraag, maar ook voor diegenen die als vraag een woning hebben proberen we meer dan ooit bemiddelend op te treden.
SMO Helmond trekt verder de strategische, landelijke werkgroep ‘Wonen Eerst’, die vanuit Valente geïnitieerd is om de gelijknamige actielijn uit het Nationaal Actieplan Dakloosheid uit te werken. Kennis delen, maar vooral ook verspreiden is een belangrijke taak van deze werkgroep. Deze actielijn schuurt en wringt wel; we merken dat onze opvang uitpuilt en onze wachtlijst is langer dan ooit. Niet alleen zijn er meer mensen dan ooit dakloos, ook de wachttijd is schrijnend toegenomen. Er is geen doorstroom naar woningen, waardoor we soms tóch naar de opvang moeten reiken. Iets wat we niet willen. De duur dat mensen in de opvang verblijven is soms zo lang dat er vanzelf (meer) problemen ontstaan. Des te meer reden om te zorgen voor snelle uitstroom of, liever, direct een woning!
We maken ons bij SMO ook hard voor de vorm en inhoud van huurcontracten. We zien, helaas, nog te vaak gebeuren dat huurcontracten eerder wurgcontracten zijn. Dit bevordert het gevoel van vertrouwen en heropbouwen van je leven natuurlijk niet. In onze regio is Housing First nog steeds van kleine omvang, al zien we hier wel beweging in ontstaan vanuit het landelijke plan.
Doorbraak
Naast het huisvestingsprobleem ligt bestaansonzekerheid ten grondslag aan dakloosheid. Voldoende inkomen en kunnen rondkomen is de basis voor iedereen. Binnen SMO proberen wij met onze partners hier continu bij stil te staan. We hebben daarom nu een eigen doorbraakbudget dat medewerkers kunnen inzetten als iemand nette kleren nodig heeft voor een sollicitatie, of om wat maaltijden te laten bezorgen voor iemand die op straat leeft.
Halverwege dit jaar werd na intensieve samenwerking tussen SMO en woningcorporatie Woonpartners een gemengd wonen complex opgeleverd. Eén van de jonge mensen die in onze opvang woonde, kreeg hier haar eerste eigen appartement. Ze vond het enorm spannend, maar ondanks dat keek ze er al maanden naar uit. Complete moodboards van het interieur werden met trots getoond. Ze maakte het met aandacht en met de weinige middelen die ze had haar eigen stekje. “Het is nog niet helemaal ingericht hoor”, vertelde ze me een tijdje na haar intrek, terwijl ze foto’s van haar appartement liet zien. “Daar heb ik geen geld voor. Zelfs meubels uit de kringloop kan ik niet betalen.” En na wat doorvragen gaf ze aan: “Er moet eigenlijk iets gebeuren, want het is voor mij heel moeilijk om rond te komen”. Omdat ze 22 is, en je pas toeslag krijgt vanaf je 23e, bleek de huur voor haar te hoog. Wij zijn nu aan het kijken hoe we, met het doorbaakbudget of anders op een andere manier, het gat van wat ze aan toeslag misloopt kunnen opvangen, zodat ze toch in haar appartement kan blijven wonen.
Ik vind het lastig soms, me zo diep te beseffen hoe bevoorrecht ik ben. Ik kan er niks aan doen, maar vind het ook niet eerlijk. Maar ik put er ook moed, kracht en energie uit om te werken aan een betere toekomst voor mensen voor wie dat niet vanzelfsprekend is. Mensen in bestaansonzekerheid hoeven de lat niet lager te leggen – wij moeten de lat zo hoog leggen als nodig is om ook voor hen bestaanszekerheid te realiseren.’
Kitty de Laat is directeur-bestuurder bij SMO regio Helmond en zit in het bestuur van Valente. Als lid van het basisnetwerk maatschappelijke opvang van Valente werkt ze aan de uitvoering van het Nationaal Actieplan Dakloosheid.
Het Nationaal Actieplan Dakloosheid zet in op een paradigmashift in de manier waarop we kijken naar en omgaan met dakloosheid. Het plan stelt de ambitie om dakloosheid in Nederland fors en structureel terug te dringen, waarmee aangesloten wordt bij de Verklaring van Lissabon om dakloosheid in 2030 te beëindigen. Valente en haar leden schreven mee aan het plan – en werken aan de uitvoer ervan.