Afscheidsblog Clemens Blaas: ‘Kom niet met zorgoplossingen voor bestaanszekerheid’

Drie bestuurders namen of nemen binnenkort afscheid van Valente en van hun eigen organisatie. In een drietal blogs deze zomer kijken ze terug op de afgelopen jaren en blikken vooruit op wat ze hopen voor de branche. In de eerste blog: Clemens Blaas, 12,5 jaar bestuurder geweest bij HVO-Querido. Vlak voor hij op 1 juni vertrok, verscheen het RVS-advies voor een andere aanpak van dakloosheid. Bij de presentatie ervan zei Jet Bussemaker: “We kennen allemaal onze kwetsbaarheden, en dakloosheid heeft vaak met kwetsbaarheden te maken.”

Dit is een bewerking van een artikel van Marc Räkers dat eerder verscheen als interview in Sociale Vraagstukken.

‘Het leven heeft mij aardig te pakken wat betreft kwetsbaarheden. Mijn vrouw heeft al een tijdje kanker en nu is pas ook bij mijzelf een vorm van kanker geconstateerd. Een milde variant, maar toch. Vanwege de chemo van mijn vrouw zitten we al zeven weken in isolatie. Door corona is mijn afscheid ook anders verlopen; ook voor een organisatie is het belangrijk dat bij het afscheid van een bestuurder echt een punt wordt gezet. Ik probeer er het beste van te maken.

‘Als je genoeg ellende in je leven meemaakt kan iedereen dakloos raken. Maar het gaat natuurlijk over de vraag hoe je als samenleving met die kwetsbaarheden omgaat. Het gebrek aan huisvesting is een van de belangrijkste oorzaken van het in stand blijven van dakloosheid, maar het stigma en de vooroordelen over dakloosheid helpen mensen ook niet verder. Daarom vind ik ook dat we niet meer moeten spreken van daklozen maar over acuut woningzoekenden. We moeten dit veel meer benaderen vanuit het besef dat ieder mens zijn of haar kwetsbaarheden heeft en dat dit soms tot dakloosheid leidt. We moeten de samenleving zo inrichten dat mensen bestaanszekerheid ervaren, dat zijn we verplicht. Goede huisvesting, werk en zingeving, en dat er echt goed naar je wordt gekeken als je het niet meer zelf kunt. Dit zijn de belangrijkste factoren om dakloosheid te voorkomen en bestrijden.

We moeten niet meer spreken van daklozen maar over acuut woningzoekenden.

‘Uit de praktijk die we de afgelopen dertien jaar met Housing First opbouwden blijkt dat het Nederlandse systeem van met dakloze mensen omgaan echt aan herijking toe is. Dat het RVS-advies Housing First zo nadrukkelijk noemt en dat ook de staatssecretaris er enthousiast over is, bevestigt wat we in Amsterdam al een tijd proberen, namelijk zoveel mogelijk mensen die dakloos zijn een woning bieden en daarna kijken hoe we ze verder kunnen helpen.

‘Maar op dit vlak zijn er in Nederland nog grote verschillen. Hier en daar bestaat zelfs nog armetierige opvang met stapelbedden met mensen met alle mogelijke problemen bij elkaar. Psychisch, sociaal economisch, sociaal, verslaving, noem maar op. Mijn collega Bram Schinkelshoek van de Kesslerstichting uit Den Haag zegt altijd dat je zo’n nachtopvang eigenlijk moet vergelijken met de eerste hulp in een ziekenhuis. Daar laat je de beste mensen kijken hoe je iemand er zo snel mogelijk weer bovenop kunt helpen. Je moet altijd naar de persoon kijken, niet vanuit een matrix aan de hand waarvan je rechten vaststelt, je moet verder kijken en goed doorvragen. Maar zonder voldoende huisvestingsmogelijkheden is zelfredzaamheid natuurlijk een illusie.

Zonder voldoende huisvestingsmogelijkheden is zelfredzaamheid een illusie.

‘HVO-Querido is zich al een tijdje nadrukkelijk naar de wijken en buurten aan het bewegen. We zijn gaan kijken hoe we mensen waar veel mee aan de hand is zo zelfstandig mogelijk kunnen laten wonen, en hoe we kunnen voorkomen dat mensen in een ellenlang hulpverleningscircuit komen waar je bijna niet meer uit komt. Een woning met goede begeleiding blijkt vaak voldoende, maar omdat dit zo succesvol is zijn we natuurlijk gaan kijken of we dit niet al in een veel eerder stadium kunnen bieden. Hoe kunnen we voorkomen dat mensen verder afzakken en huisvestingsproblemen krijgen?

‘We moeten het moment van ondersteuning bieden veel meer naar de voorkant verschuiven. Samen met woningcorporaties, maatschappelijke dienstverlening en instellingen als HVO-Querido moeten we in wijk- of buurtteams de verantwoordelijkheid nemen, er zijn als de problemen ontstaan, en er dan met elkaar voor gaan staan. En: we moeten vooral niet steeds met zorgoplossingen komen als er eigenlijk vooral bestaanszekerheden in het geding zijn.

We moeten vooral niet steeds met zorgoplossingen komen als er eigenlijk vooral bestaanszekerheden in het geding zijn.

‘Ik ga lang genoeg mee om de periode meegemaakt te hebben waarin heel veel dakloze mensen op staat leefden en dat dit tot veel overlast leidde. Als zoiets weer gaat gebeuren komt er altijd wel weer geld vrij, want die overlast willen we niet. Maar een structurele oplossing is zo’n golfbeweging niet. We hebben al eens een groot plan van aanpak maatschappelijke opvang gehad en dat heeft toen enorm geholpen. Nu doen we het weer. Het mechanisme is misschien net zoiets als wanneer je erge dorst hebt. Als je hebt gedronken ben je het weer vergeten… Dat is het probleem.

‘Het is steeds zo dat mensen in kwetsbare omstandigheden als eerste genoemd worden om op te bezuinigen. Dat heeft er natuurlijk veel mee te maken dat deze mensen vaak weinig netwerk hebben en dat er minder weerstand komt als je op hen bezuinigt. Onze klanten hebben vaak onvoldoende zaakwaarnemers. Dus moet dit van de overheid komen, lokaal en nationaal. Daarom ben ik heel blij met de plannen die er nu liggen om dakloosheid ook vanuit de rijksoverheid te bestrijden en dit te doen met verschillende ministeries gezamenlijk. Dat moet echt, anders komen we in een situatie terecht waarin we van kwaad naar erger gaan wat dakloosheid betreft.’

Clemens Blaas was sinds september 2007 lid en later voorzitter van de Raad van Bestuur van HVO-Querido. Vanaf juli 2018 zat hij in het bestuur van Federatie Opvang/Valente. Daar vertrekt hij wanneer eind van dit jaar een nieuw bestuur gekozen wordt.

Lees ook:
Afscheidsblog Marleen van Eijndhoven: ‘Huiselijk geweld ondergraaft de autonomie van alle betrokkenen’
Afscheidsblog Harry Crielaars: ‘Valente gaat haar naam waarmaken’