Blog Valente-directeur Esmé Wiegman: Hemel(s)

Naast haar werk als directeur van Valente, loopt Esmé Wiegman voor haar deeltijdstudie HBO Theologie stage bij RIBW Overijssel. Deze beschermdwonenorganisatie ondersteunt mensen met een psychische kwetsbaarheid op het gebied van wonen, werken en welzijn, zodat ze hun dagelijks leven zo veel mogelijk zelf vorm kunnen geven. Esmé probeert hieraan bij te dragen met zingevende gespreksvoering.

‘Op de avond dat ik eindelijk eens uitgebreider zou praten met P., een cliënt die al lang geleden zei dat ze dat fijn zou vinden, maar waar het steeds niet van komt, kom ik haar tegen op de gang. Met een frisse en heldere blik kijkt ze me aan. Zo fris en helder heb ik haar nog niet eerder gezien, de keren dat ik haar heb ontmoet. Ze vindt het fijn om ter plekke even bij te praten. Haar kamer is opgeruimd en ik zie er nieuwe dingen, waar een verhaal achter blijkt te zitten dat leidt naar haar levensverhaal. Opname vanwege een zware psychose vormt een diepe breuk in dat verhaal. Zonder bewust afscheid te kunnen nemen heeft ze haar huis en gezin moeten verlaten. Sindsdien is ze niet meer thuis geweest.

In gesprekken met cliënten over hun psychoses heb ik ontdekt hoe bijzonder en veelzeggend vaak ook de beelden zijn die zij gedurende de psychose zien. P. had gedurende haar psychose de ervaring dat de hemel heel dichtbij was, zacht en licht. Voor P. was deze periode van opname met de hemel ‘dichtbij’ niet eens de meest slechte. Een slechte periode brak aan toen de psychose en daarmee de hemel verdween. Depressie en eenzaamheid bleven over. ‘Waar was de hemel toen?’, vroeg ik. ‘Die was weg, helemaal weg.’ Ik ben geen psychiater en ik kan psychoses medisch gezien niet verklaren, laat staan behandelen. Dat er een medische oorzaak valt aan te wijzen geloof ik graag. Maar er moet toch meer te zeggen zijn over de betekenis van een psychose, dan alleen een medische verklaring waarop een behandeling volgt?

Inmiddels is P. al een paar maanden bij RIBW Overijssel en wat meer op haar gemak geraakt. ‘Waar is de hemel nu?’ vraag ik voorzichtig. Die is er. Dit keer niet in een psychose maar in de mensen om haar heen. Ze vertelt over de aandacht die ze ontvangt van begeleiders; gepland en ongepland. ‘Ik word gezien’, verklaart ze. Is het heel gek als ik zeg dat dat antwoord mij raakt? Dit is kennelijk wat er gebeurt als mensen elkaar zien en zich gezien voelen. Dat voelt als de hemel, zacht en licht.

Gedurende het hele gesprek blijft de blik van P. helder en fris. Behalve de hemel is er ook een andere oorzaak voor al die helderheid: ‘Ik ben gestopt met drinken.’ Dat alcohol een stevige duit in het zakje doet van hoe mensen erbij zitten, is duidelijk. Je hebt geen hemel nodig om dat te verklaren. Wat ik daarnaast geloof is dat in het herstelproces van P., waarin ze zich gezien weet, alcohol niet meer nodig is om gevoelens van eenzaamheid en depressie te dempen.

Ik weet niet of ik met deze blog het bestaan van de hemel heb bewezen. Of de hemel bestaat of niet maakt voor dit verhaal ook niet zoveel uit. Dat een hemel-ervaring kan helpen, blijkt wél uit dit verhaal. En ook wat het kan betekenen als mensen zich een beetje ‘hemels’ opstellen tegenover de ander, door de ander te zien, zodat de ander zich gezien weet. Dat maakt het leven ‘zacht en licht’.’

Meer lezen? Je leest hier alle blogs over de stage van Esmé.