Blog: Waardegedreven werken

‘Toen ik gezondheidswetenschappen ging studeren deed ik dat uit nieuwsgierigheid en interesse in de zorg. Ik wilde weten wat we in de zorg doen en waarom zo. En gaandeweg de studie bedacht ik me steeds vaker waar we nu staan en wat er beter kon: beter in de financiering, de organisatie en de uitvoering’. Diana Roeg specialiseerde zich in zorgonderzoek in de ggz en is nu programmaleider onderzoek bij Kwintes en Tranzo Tilburg University en lid van de werkgroep landelijke onderzoeksagenda van Valente. In dit blog schrijft ze over haar passie voor waardegedreven zorg en kennisontwikkeling in beschermd en begeleid wonen.

‘We komen van ver. Er was een tijd dat zorg niet onderbouwd hoefde te zijn, terwijl artsen een hoge status werd toegekend. Lang niet iedereen kon een bezoek van de dokter betalen. Vandaag de dag is dat anders. Iedereen is, zo zouden we althans willen, verzekerd en zorg is zoveel mogelijk aantoonbaar zinvol. Ook wordt er aandacht besteed aan cliënttevredenheid. Gelukkig maar, want hierdoor zijn veel aandoeningen beter te behandelen geworden, zijn de levensverwachting en kwaliteit van leven gestegen en wordt de stem van de cliënt gehoord.

Lange geschiedenis van onderbouwde zorg

In de ggz kennen we een lange geschiedenis van onderbouwde zorg. Wetenschappelijk onderzoek heeft ertoe bijgedragen dat de behandelingen verbeterden, medicatie veiliger werd en dwang werd teruggebracht.

Vanaf het moment dat de langdurende ggz mensgerichter werd en er aandacht kwam voor herstel en behoud van ‘het gewone leven’, ontstond de sector van beschermd/begeleid wonen. Eigenlijk bestaat dit onderdeel van de ggz namelijk nog niet zo lang, nu zo’n veertig jaar. De oorspronkelijke ggz werd ambulanter, FACT teams ontstonden en er werd onderzoek gedaan naar de impact op klinische opnameduur en kwaliteit van leven van alle nieuwe ontwikkelingen. In dezelfde tijd ontwikkelde ook de beschermd/begeleid wonen sector en werd ze professioneler. Van grotere groepswoningen ging men in de sector naar steeds meer ambulante begeleiding met oog voor herstel en participatie.

In 2020 fuseerde de beschermd/begeleid wonen branche met die van de opvang en ontstond Valente, branchevereniging voor participatie, begeleiding en veilige opvang. Hoewel we nu al jaren onderzoek doen in de behandel-ggz en de afname van het aantal klinische bedden in Nederland goed monitoren, doen we dat nauwelijks in het beschermd/begeleid wonen en de opvang. Waarom eigenlijk niet?

Ambitie om meer kennisgedreven te gaan werken

Mijn ambitie als onderzoeker in de beschermd/begeleiden en opvangsector is dat we meer kennisgedreven (of onderbouwd) gaan werken, zodat we de landelijke en gemeentelijk politiek goed kunnen informeren over de aard en omvang van de zorgbehoefte en wat onze cliëntenzorg van ons vraagt.

Ook willen we weten hoe we de zorg nog ambulanter en herstelgerichter kunnen maken. En hoe we het werkplezier van begeleiders kunnen vergroten. Eerder werkte ik als onderzoeker in de behandel-ggz en heb gezien hoe dat zich daar uitbetaalt. Bovendien ben ik van mening dat het bij zal gaan dragen aan een gelijkwaardigere politiek en waardering voor begeleiding versus behandeling.

Er is onderzoek nodig

Om goed in kaart te brengen hoeveel cliënten er gebruikmaken van onze zorg, welke zorgbehoeften zij hebben en hoe herstelprocessen verlopen, is onderzoek nodig. De afgelopen paar jaar is de aandacht voor onderzoek toegenomen in onze branche. En ook Valente is hard bezig geweest met het professionaliseren van de brancherapportages. Sinds kort kennen we de basisset kerngegevens: alle leden leveren informatie aan over hoeveel cliënten zij bedienen in de woonbegeleiding en opvang, hoe oud ze zijn, man of vrouw en hoe deze zorg wordt gefinancierd. Hiermee zijn we al een heel stuk beter geïnformeerd.

Uit ons hierop volgend onderzoek ‘Doelgroep beschermd en begeleid wonen in beeld’ blijkt de cliëntgroep vele malen groter dan we eerder dachten uit de Landelijke Monitoring Ambulantisering en de Gemeentelijke Monitor Sociaal Domein. En dat is belangrijke informatie, voor beleidsmakers, voor bestuurders en voor begeleiders. Het werkt door in regelgeving en waardering en daarmee in de kwaliteit van zorg. Met het huidige, bijna gelijknamige, Valente project ‘Doelgroep in beeld’ onderzoekt de landelijke werkgroep nu of de basisset verrijkt kan worden en wat dat vraagt van BW/MO lidorganisaties.

Aandacht voor kennisagenda en kennisgedreven werken

We zien dat sociaal werkers in toenemende mate zoeken naar informatie en hulpmiddelen om hun werk goed te doen. Net als Valente wordt er door de stakeholders in het sociaal werk veel aandacht besteed aan een kennisagenda en kennisgedreven werken. Zo is er een kennisagenda Sociaal werk en werken de branches, lectoraten en kennisinstituten samen aan een Kennishuis ter versteviging van het kennisfundament onder het vak. Je ziet de kennisbehoefte toenemen. Afstudeerders en deeltijdstudenten die al werkzaam zijn in het veld onderzoeken hoe ze goede herstelgerichte zorg kunnen bieden, welke methodieken hen ter beschikking staan en wat de nieuwste ontwikkelingen zijn. En er zijn in Tilburg bewegingen richting een masteropleiding sociaal werk.

Mijn werk aan het onderzoeksprogramma

Die groeiende kennisbehoefte in het veld en mijn interesse in waardegedreven zorg, dat is de reden dat ik bij Kwintes als programmaleider met veel plezier en passie werk aan het onderzoeksprogramma.

• Als we alleen al kunnen onderbouwen wat de omvang en aard is van de zorgvraag die er daadwerkelijk ligt zodat er realistische budgetten en capaciteiten zijn voor de sector. Zodat we hiermee recht doen aan het vak en cliëntgerichte zorg kunnen blijven bieden.
• Als we de landelijke ambities zouden kunnen toetsen over zelfstandig wonen en herstel, zodat we voor iedereen de juiste ondersteuning en de juiste partners kunnen inzetten in het sociale domein en de ggz.
• En als we vooral nieuwsgierig blijven en blijven toetsen of onze ideeën en visie op herstel, veiligheid en ontwikkeling nog steeds wel juist zijn, zodat de branche zich blijft innoveren en we ieder mens de kans geven om de beste versie van zichzelf te worden.

Daarom doen we grotere samenwerkingsprojecten, met collega-instellingen in het beschermd/begeleid wonen en de opvang en kennisinstituten, waaronder met de Academische Werkplaats Geestdrift van Tranzo, Tilburg University. Zo doen we onder meer onderzoek naar Beschermd Thuis, Forensisch Beschermd/Begeleid Wonen en Jongvolwassen Beschermd/Begeleid Wonen. Vernieuwingen die aandacht vragen.

Het is ook de reden dat ik me met veel plezier inzet voor de Landelijke Werkgroep Onderzoek van Valente, waarin we samen de landelijke kennisvragen ophalen bij bestuurders, begeleiders en cliënten en de kennisontwikkeling én het gebruik ervan de komende jaren zullen blijven stimuleren. En omdat er ook buiten Nederland veel ontwikkelingen in het vak zijn, heb ik met internationale collega’s het Europees onderzoeksnetwerk SHARE opgericht: Supported Housing Accommodations and Residents Europe, waarin we met elkaar delen en uitwisselen zodat we van elkaar kunnen leren.

We staan aan de voet van iets moois… ‘

Diana Roeg is programmaleider onderzoek bij Kwintes en Tranzo, Tilburg University en lid van de werkgroep landelijke onderzoeksagenda van Valente. Daarnaast is ze hoofdredacteur van Tijdschrift voor Participatie en Herstel en voorzitter van het Europees onderzoeksnetwerk in de BW, SHARE.