Dakloosheid in Nederland: tellen en handelen!
Resultaten van het tweede ETHOS telonderzoek: ‘Iedereen telt mee’
Net als de resultaten van de eerste telling in 2023 in Oss en Den Bosch, zien we wederom veel verborgen dakloosheid onder vrouwen en kinderen. De tweede telling is gedaan in 55 gemeenten in de regio’s Breda, Hart van Brabant, Holland Rijnland, Westelijke Mijnstreek, Gelderland-Zuid en West-Friesland en de participatie is hoog.
Maar liefst 377 organisaties zoals gemeentelijke diensten, maatschappelijke opvangorganisaties, huisartsen, woningcorporaties, maatschappelijk werk en vrijwilligersinitiatieven brachten dak- en thuisloze mensen in kaart.
Wie zijn er geteld?
De ETHOS classificatie onderscheidt 7 verschillende soorten dakloosheid, die in dit onderzoek allemaal zijn meegeteld:
- Mensen die verblijven in de openbare ruimte.
- Mensen in de noodopvang voor dakloze mensen.
- Mensen in een tijdelijke opvang voor dakloze mensen.
- Mensen die een instelling verlaten zonder vervolghuisvesting en mensen die langer in een instelling verblijven wegens gebrek aan passende vervolghuisvesting.
- Mensen in niet-conventionele woonruimten vanwege een gebrek aan huisvesting (zoals auto, kraakpand, (sta)caravan of vakantiewoning.
- Mensen die tijdelijk verblijven bij familie, vrienden of derden.
- Mensen met dreigende huisuitzetting.
In totaal zijn 6063 dak- en thuisloze mensen geteld. Opvallend is dat van de getelde volwassenen een derde vrouw is. Zij verblijven vaak met hun kind(eren) bij familie of vrienden, in een tijdelijke opvang of in een vakantiewoning of stacaravan.
De belangrijkste bevindingen zijn:
- Dakloosheid is divers en treft een breed scala aan mensen.
- Een groot aantal vrouwen met kinderen is dak- of thuisloos.
- Bijna een vijfde van de getelde personen is jonger dan 18 jaar.
- Van de getelde mensen die op straat verblijven is 35% EU-burger met een niet-Nederlandse nationaliteit, waarbij een groot deel (voormalig) arbeidsmigrant is.
De onderzoekers hebben op basis van de tellingen een nader kwalitatief onderzoek gedaan naar: dak- en thuisloze arbeidsmigranten en noodgedwongen verblijf op campings en vakantieparken. Hieruit blijkt dat van de arbeidsmigranten slechts het topje van de ijsberg in beeld is bij overheden of hulpverleningsinstanties. Kwalitatief onderzoek van het verblijf op de vakantieparken brengt aan het licht dat hier vaak sprake is van gebrekkige toegang tot voorzieningen vanwege afwijzing van verantwoordelijkheid door gemeenten (zowel die van herkomst als die waar het park zich bevindt).
Hoe nu verder?
De aanpak van Kansfonds en de Hogeschool Utrecht is in veel opzichten een succes te noemen: de betrokkenen uit zowel de eerste als de tweede telronde benoemen dat het samenwerken in het kader van het telonderzoek de lijnen verkort en bijdraagt aan (tijdige) procesafspraken ter voorkoming van dakloosheid en t.b.v. een gerichte aanpak van dakloosheid.
Ook worden de resultaten van de ETHOS-telling door de betrokken gemeenten gebruikt voor beter of nieuw beleid of het maken van maatwerk op het beleid. Gemeente Den Bosch, Gemeente Nijmegen en woningbouwcorporatie ZoWonen laten op inspirerende wijze zien hoe dat in de praktijk ten uitvoer wordt gebracht; ook wat er bewerkstelligd kan worden wanneer er nog geen (passende) huisvesting voor handen is meer wel ondersteuning geboden kan worden.
Verder wordt op basis van de cijfers gewerkt aan prestatieafspraken met de woningcorporaties en het maken van afspraken over ondersteuning met zorgpartijen. Allen noemen dat maatwerk hierbij van belang is. Wat hebben zij nodig aan netwerk en ondersteuning? Het luisteren en vroeg anticiperen is cruciaal.
Valente pleit ervoor om, nu deze praktijk in diverse gemeenten al met succes wordt ingezet, op landelijke schaal voor deze aanpak te kiezen. Niet alleen om via de Ethos-light tellingen de dakloosheid landelijk in kaart te brengen, maar ook om de positieve resultaten in samenwerking en beleidsaanpassingen landelijk te oogsten.