Louise Olij: ‘Ga nu echt ervaringskennis inzetten op alle niveaus van innovatie en beleid’
Louise Olij is directeur zorgontwikkeling en onderzoek bij HVO-Querido, en voorzitter van het landelijk basisnetwerk Beschermd Wonen & Begeleiding van Valente. We spraken haar in Amsterdam op de locatie Samen Sterk Wonen Oost, waar de jongvolwassen cliënten samen met hun begeleiders én hun naasten een woongroep vormen. In een interview met Valente vertelt Olij over het werk bij HVO-Querido en haar rol als voorzitter.
Hoe ben jij voorzitter van het basisnetwerk bij Valente geworden, hoe is je carrière verlopen?
‘Ik werk al geruime tijd bij HVO-Querido als directeur. Altijd met portefeuilles op het grensvlak van zorg, zorgbeleid, onderzoek en innovatie. In het begin van mijn carrière heb ik zowel gewerkt als verpleegkundige, als maatschappelijk werker in o.a. de ggz en verslavingszorg en na mijn studie Sociologie bij de Universiteit van Amsterdam ging ik werken als praktijkgericht onderzoeker en in beleid en projectfuncties. Ik ken de sector en de mensen voor wie wij werken daardoor vanuit verschillende invalshoeken. Voor mijn huidige functies ervaar ik dat als een zeer bruikbare achtergrond.
Voor HVO-Querido heb ik o.a. bij de RIBW K/AM gewerkt en ook nog korte tijd namens de RIBW Alliantie bij GGZ Nederland om aan een visiedocument Langdurige zorg te werken. In die tijd ben ik al enthousiast geworden over het werken op landelijk en strategisch niveau, juist om vanuit visie ontwikkeling, inhoud van zorg en een meer sociologisch perspectief bij te dragen. Toen er in 2018 vacatures kwamen voor bestuurslid van de RIBW Alliantie heb ik gesolliciteerd en ben ik aangenomen. Het mooie aan de RIBW Alliantie vond ik dat het echt een inhoudelijke club was. De ontwikkeling van beschermd wonen, de herstelvisie en ervaringsdeskundigheid en een aantal andere thema’s namen we steeds mee naar beleid, lobby en vakmanschap. Die lijn wilden we na de fusie doorzetten. Zo zijn we verder gegaan met een klein clubje, vrij informeel, en werd ik voorzitter van het basisnetwerk BW&B.
Vrijwel direct na het ontstaan van Valente kwam de coronatijd. Het was spannend om juist in de thuiswerkperiode en de Teams-tijd als voorzitter te beginnen. Dit is samen met de bureaumedewerkers en het kernteam heel goed voorbereid. We bedachten vooraf van alles om het zo interactief mogelijk te maken om actieve deelname en verbinding tussen leden te faciliteren; discussie met elkaar kan ook via de chatfunctie, bijpraten kan ook in break-outrooms. Zo konden we de inhoudelijke agenda die ons verbindt voort zetten en doorontwikkelen. Er kwam achteraf bezien juist versnelling door de online vorm: veel nieuwe mensen sloten aan, de groep werd groter en we konden met meer focus op thema’s met elkaar spreken.’
Waar ben je trots op?
‘Dat het basisnetwerk Beschermd Wonen & Begeleiding een inhoudelijk manifest heeft opgesteld, Community Next, vanwaaruit we onze positionering versterken. Alle deelnemers van het netwerk hebben dit ondertekend. Voor sommige leden was het iets nieuws, voor anderen bevestiging van de gekozen richting. De inhoud gaat over hoe we ons werk willen doen, hoe we in de samenleving bijdragen leveren voor mensen, gericht op herstel en inclusie. Met nog meer kwaliteit en vakmanschap. Maar ook steeds meer gericht op preventie. Denk aan al die ambulante teams die een rol in de wijk hebben en daar netwerken vormen, maar ook in het beschermd wonen, ook vanuit de visie op preventie en positieve gezondheid.
We kunnen echt nog veel meer betekenen op gebied van leefstijlondersteuning. Lacunes vullen op het gebied tussen begeleiden en behandelen Kijken naar wat mensen nodig hebben gaat gepaard met innovaties, zoals de plek waar we nu zijn, respijtvoorzieningen, werken met gedragsdeskundigen, en verlenen van digitale zorg, en een actieve rol in community building. De missie van het basisnetwerk om van ‘achterhoedespeler’ naar ‘voorhoedespeler’ te gaan begint aardig te lukken, we hebben een koers te pakken! En we ontwikkelen echt samen, met participatie en ervaring van zowel grotere en als kleine organisaties, in allerlei themagroepen of belangenbehartiging, dus ook over onze missie om een ‘voor-en-door’-netwerk te vormen ben ik erg positief.
Bij HVO-Querido ben ik er trots op dat we altijd in beweging zijn, we staan open voor vernieuwing en zijn hulpvaardig op allerlei niveaus. Van onverwachte opvang van vluchtelingen tot meedenken over moeilijke vraagstukken in de stad of regio. HVO-Querido investeert ook echt in onderzoek en zorgontwikkeling. In de veertien jaar dat ik er werkzaam ben zijn we steeds beter vanuit cliëntperspectief gaan kijken in plaats van aanbodgericht. Ik ben trots op onze netwerkgerichtheid en al die vernieuwingstrajecten, dat ze de ruimte krijgen en dat je ook kunt zien dat het werkt.
Naast innovatie is mijn aandachtsgebied ook altijd herstel en ervaringsdeskundigheid geweest. Bij HVO-Querido hebben we teams Herstel, ervaringsdeskundigheid, een programma destigmatisering en de (landelijke) opleiding voor ervaringsdeskundigheid Howie the Harp. Niet alleen bij ons, maar ook in de sector is zijn dit soort initiatieven gegroeid van bijzonderheid naar ‘niet meer weg te denken’. Onlangs gaf een teammanager met ervaringskennis een speech bij het tienjarig jubileum van ons Herstelbureau. Dat deed zij vol zelfvertrouwen. Tien jaar geleden was het heel bescheiden ‘misschien mogen we er zijn’ maar nu klinkt het: ‘we zijn er en we hebben ambitie’. Dat vind ik mooi. Ik denk dat we echt nog veel meer gebruik moeten maken van ervaringskennis, op alle niveaus van zorg en beleidsontwikkeling.’
Welke les had je graag tien jaar geleden al geleerd? Wat had je met de kennis van nu anders gedaan?
‘Er lijkt altijd de behoefte om mensen in doelgroepen in te delen, misschien wel vérsus herstelgericht denken waarin je integraal naar mensen kijkt en luistert. Als je je systemen te veel op doelgroepen inricht dan raak je in de knel, omdat de financieringsvorm leidend wordt voor de inhoud van zorg. En het kan stigmatiserend werken. Er gaan zo veel inspanningen naar cliëntprofielen en doelgroepen et cetera maar we moeten veel mensgerichter zijn en kijken naar de hulpvraag. Start vanuit ‘zo gewoon mogelijk’ en brede preventie, en als het dan nodig is met echt persoonsgerichte zorg. Dan kom je er op die manier achter of er veel mensen zijn met een zelfde soort hulpvraag waar je je aanbod op kunt inrichten.’
Valente staat voor participatie, begeleiding en veilige opvang. Hoe hoop jij hieraan bij te dragen?
‘Heel concreet? Door feeling te houden met wat er in de praktijk en samenleving gaande is. Door te luisteren naar wat er speelt en te leren van ervaringsverhalen. Van daaruit actief zijn in de zorgontwikkeling en innovatie bij HVO-Querido, daar kan ik samen met collega’s bijdragen aan kwaliteit of nieuwe initiatieven op deze gebieden.
En door voorlopig mijn bijdrage te blijven leveren bij Valente, van waaruit de belangenbehartiging plaats vindt om goede randvoorwaarden hiervoor te behouden of te creëren. Vanuit het netwerk beschermd wonen en begeleiding hebben we vooral focus op de onderdelen participatie en begeleiding. Voornamelijk op het gebied van participatie liggen er uitdagingen denk ik. Participatie zie ik breed, op allerlei leefgebieden, van wonen tot werk of deelnemen in een sociaal netwerk.
De samenleving is snel en ingewikkeld, hoe voeg je weer in als je een moeilijke periode hebt of hebt gehad zoals veel van onze cliënten? Hoeveel regels, bureaucratie en aanpassingen moet je door om weer werk te kunnen vinden dat past? Waar tref je mensen om ‘bij te horen’ of een plek te vinden? Er zijn veel partijen nodig om dat meer mogelijk te maken.’
Welke uitspraak inspireert je? Misschien heb je een motto, of een quote waar je aan denkt?
‘Voor veel projecten bij HVO-Querido hanteren we als ondertitel: ‘Samen meer mogelijk’. Samenwerking in teams, en tussen teams, instellingen, cliënten en naasten. Het geldt ook op brancheniveau, en tevens persoonlijk. Bij projectmatig werken is daar soms wel een spanningsveld: alleen ga je sneller, samen kom je verder.
Op mijn afdeling, zorgontwikkeling en onderzoek, zet ik ‘m ook vaak in: je werkt altijd samen vanuit drie kennisbronnen: ervaringsdeskundigheid, wetenschap en praktijkervaring van zorgprofessionals. Het lukt nog niet altijd, maar daar geloof ik echt in.’
Wat zie je als je naar de toekomst kijkt, welke positieve en negatieve ontwikkelingen verwacht je?
‘Er zijn steeds meer spanningen in de samenleving. Meer polarisatie, armoede, ongelijkheid. Die ongelijkheid is breed en gaat ook over toegang tot informatie en hulp. In de zorg zijn minder middelen, er is minder personeel te vinden, en er spelen andere onzekerheden zoals woningnood en digitale transitie. Tegelijk: alles wat moeilijk is geeft ruimte om te innoveren, omdat je wel móet.
De vraag is, hoe ga je om met toenemende schaarste? Bij HVO-Querido proberen we antwoorden te vinden door sterk in te zetten op een paar nieuwe dingen als het gaat om zorgontwikkeling. Bijvoorbeeld hybride zorg ontwikkelen zoals een cliëntportal, e-health en mobiele telefoons voor cliënten om hiervan gebruik te kunnen maken en de digitale ongelijkheid te overbruggen. Dat ontlast op termijn ook medewerkers die we verder ruimte willen geven door meer te gaan werken met het eigen netwerk van cliënten.
Maar ook dat vraagt in begin juist een extra inspanning van medewerkers. Informele ondersteuning zie je in andere sectoren al meer dan bij ons. En wat je dan als zorgorganisatie blijft doen, moet dan ook echt professioneel zijn. Dat doen we onder andere met veel aandacht voor opleiden en ontwikkelen, een kennisinfrastructuur opzetten voor en door professionals in de vorm van vakgroepen.
Ook het inzetten van gedragsdeskundigen of andere experts, dus meer multidisciplinair werken. Vanuit Valente ontwikkelen we op dit moment, in opdracht van de leden, een Kwaliteitsstandaard herstelprofessional om leden te ondersteunen bij het ‘echt professioneel zijn’ en de rol de wijk.
Ik heb in mijn werk altijd een positieve insteek; ik zie overal kansen en dat geeft energie. Juist ook als er uitdagingen of moeilijkheden zijn. Een beetje Amsterdamse mentaliteit: hier gaan we wat aan doen! Maar dan wel samen.’
Louise Olij is directeur zorgontwikkeling en onderzoek bij HVO-Querido. Bij de oprichting van Valente (januari 2020) werd ze verkozen tot voorzitter van het basisnetwerk BW&B, een van de drie basisnetwerken van Valente.
Lees ook het interview met Eva Scholte, voorzitter van het basisnetwerk VO: ‘We kunnen een boel ellende die er nu is voorkomen’
Lees ook het interview met Guusta van der Zwaart, voorzitter van het basisnetwerk MO: ‘De invloed die iemand heeft op zijn positie is zo beperkt’