Gezondheid dakloze mensen in beeld

Vrijwel alle dakloze mensen in Nederlandse opvangcentra kampen met meerdere gezondheidsproblemen. Met name komen psychische klachten, fysieke problemen, verslaving of verstandelijke beperkingen veel voor. Dat blijkt uit recent veldonderzoek van de Universiteit Maastricht onder 436 dakloze mensen die gebruik maakten van 16 verschillende opvangvoorzieningen in 7 Nederlandse steden. Het is voor het eerst sinds 2015 dat de gezondheidssituatie van dakloze mensen zo omvangrijk in kaart is gebracht. 

De onderlinge samenhang tussen de gezondheidsproblemen onderstreept volgens de onderzoekers het belang van een integrale zorgbenadering om dakloze mensen beter perspectief te bieden op herstel. De bevindingen van het onderzoeksteam zijn onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Frontiers in Psychiatry.

Veldonderzoek

In Nederland vallen mensen zonder briefadres buiten het bereik van de overheid. Bovendien is de landelijke ondersteuning van gemeenten bij de monitoring van dakloze mensen op 1 januari 2015 gestopt. Met de aanpak uit de Maastrichtse studie is het toch gelukt om gezondheidsdata van na 2015 te verzamelen in een representatieve steekproef. De data zijn verzameld in verschillende typen voorzieningen, zoals nachtopvang, crisisopvang, open inloop en beschermd wonen. Ook mensen die op dat moment geen zorgtraject doorliepen zijn meegenomen in de zogenoemde Homeless People Treatment and Recovery (HOP-TR) studie. “Burgers zonder briefadres hebben vrijwel geen toegang tot hun sociale grondrechten”, zegt hoofdonderzoeker Coline van Everdingen. “Omdat ze van de gemeentelijke radar verdwenen zijn, is de kennis over hun gezondheid heel versnipperd en incompleet. In deze studie zijn we tot een representatieve steekproef gekomen door gegevens uit 7 steden te combineren.”

Onderlinge samenhang

De onderzoekspopulatie bestond voornamelijk uit mannen met een lagere sociaaleconomische status die langdurig of herhaald dakloos waren. Daarbij geven de resultaten van het veldonderzoek een goed inzicht in de omvang en de onderlinge samenhang tussen de gezondheidsproblemen van dakloze Nederlanders. De overgrote meerderheid heeft, in aanvulling op het gemis van een thuis, gezondheidsproblemen op twee of meer domeinen (95%). Bijna iedereen had psychische problemen (98.6%). Verslaving (78%), fysieke gezondheidsproblemen (59.2%) en verstandelijke beperkingen (39.9%) kwamen ook veel voor. Bij velen vertoonden de psychische klachten het beeld van een Ernstige Psychische Aandoening (72.5%). “Dat er een EPA-zorgindicatie is, betekent dat ze in samenhang met de psychische problemen ernstige beperkingen ondervinden in het sociaal-maatschappelijk functioneren. Deze beperkingen zijn de oorzaak én het gevolg van de psychische problemen”, aldus Van Everdingen. “We hebben daarom dringend behoefte aan een publieke gezondheidszorg die integrale, dynamische netwerkzorg kan bieden aan iedereen die dat nodig heeft. En dat geldt dus zeker ook voor dakloze mensen. Dat is de belangrijkste uitkomst van deze studie.”