Kosten-batenanalyse ‘moeilijk plaatsbaren’
Onderzoeksbureau Cebeon maakte in opdracht van de gemeente Utrecht een maatschappelijke kosten-batenanalyse van moeilijk plaatsbare mensen, die hun leven als ‘draaideur cliënt’ doorbrengen. Wat zijn de kosten van de huidige carrousel en wat zouden de baten zijn van een alternatieve aanpak?
Voor het onderzoek hebben experts drie geanonimiseerde gevallen op een rij gezet, die exemplarisch zijn voor de groep ‘moeilijk plaatsbare’ mensen. Per casus is over de periode 2016-2020 uitgezocht welke partijen zich met de persoon hebben bezig gehouden en welke kosten dat heeft meegebracht. De gegevens zijn geordend in de tijd om de huidige carrousel (draaideur-aanpak) inzichtelijk te maken. Met lokale en landelijke kengetallen is de feitelijke inzet vertaald in een indicatief beeld van de maatschappelijke kosten.
Uit de voorbeelden en doorrekening blijkt dat de kosten van een draaideur-aanpak in vijf jaar tijd voor een persoon kunnen oplopen tot meer dan een miljoen euro zonder dat er voor de persoon zelf een structurele en duurzame vorm van wonen met ondersteuning is gerealiseerd. In de kosten-batenanalyse is ook met experts gekeken op welk moment een alternatieve aanpak had kunnen worden ingezet, wat dat bij benadering gekost zou hebben, welke partijen aan die oplossing zouden hebben meebetaald en welke maatschappelijke baten zouden zijn gerealiseerd.
De experts signaleren dat allerlei schotten in de bekostiging en aanmeldprocedures verhinderen dat tijdig passende hulp wordt geboden. Casemanagers geven aan dat er een tekort is aan passende woonplekken (regionaal) en behandelplekken (boven-regionaal) voor co-morbide problematiek. Ook ontbreekt het aan mogelijkheden om direct acute zorg te bieden. De opties van een crisismaatregel of een zorgmachtiging hebben in de praktijk beperkingen, zodanig dat escalatie van de problematiek en soms overlast voor de omgeving aanhouden.
Als lessen uit dit onderzoek noemen de auteurs de hoge maatschappelijke kosten van jarenlange escalatie van problematiek. Eerder, op jongere leeftijd, starten met effectieve hulp en een persoonsgerichte aanpak kan veel maatschappelijke teloorgang (en kosten) voorkomen. Het samen optrekken van professionals voor een naadloze aansluiting tussen behandeling en begeleiding is essentieel. Een stabiele woonplek is voorwaarde voor de effectiviteit van behandeling en begeleiding. De hoge maatschappelijke kosten drukken in wisselende mate op gemeenten, zorgverzekeraars en Justitie. Voor een effectievere aanpak zullen gemeenten structurele investeringen moeten plegen. Hiervan profiteert vooral Justitie. Uit maatschappelijk oogpunt zou Justitie met de nu door haar ingezette middelen een beter resultaat bereiken als ze die zou inzetten voor specifieke woonplekken in de vorm van prikkelarm wonen met begeleiding en zorg.