‘Maatschappij, organisaties en overheid zijn verantwoordelijk voor aanpak van zorgfraude’

Recent verschijnen er schrikbarend veel nieuwsberichten over fraude in de zorg – vooral bij instellingen in beschermd wonen is de toename ongekend. Ineke van Hooff (voorzitter van Valente en bestuurder bij zorginstelling Kwintes) en Paola Buitelaar (ervaringsdeskundig beleidsadviseur Valente) delen hun zorgen én hun voorstel voor een aanpak.

Wat doen deze nieuwsberichten met je?

Paola: ‘Ik heb ervan wakker gelegen. Zorgfraude. Financieel gewin over de rug van cliënten, misbruik maken van een zeer kwetsbare positie. En dan… De persoonlijke schade. Als je je al in zo n kwetsbare positie bevindt en een forse hulpvraag hebt heb je goede ondersteuning keihard nodig. Vanuit eigen ervaring kan ik vaak niet eens onder woorden brengen hoe het is om überhaupt deze zorgvraag te hebben gehad en passende zorg te moeten zoeken, nodig te hebben.
Ik durf er niet eens aan te denken hoe het voor mij zou zijn geweest, om in deze situatie te belanden, welke schade het bij mij had aangericht. Voor mijn verdere herstel, voor mijn vertrouwen in mijn medemens, voor mijn toekomst.’

Ineke: ‘Zorgfraude in organisaties voor kwetsbare cliënten bijvoorbeeld in beschermd en begeleid wonen is extra schrijnend. Helemaal als het gaat om persoonlijk gewin van zorgbestuurders. De focus van zorgorganisaties en de bestuurders zou moeten liggen op het verbeteren van de omstandigheden voor de kwetsbare cliënten. Niet op winstmaximalisatie en zelfverrijking.’

Paola: ‘Het is overduidelijk ongelofelijk misdadig cliënten met een hulpvraag in te zetten voor hennepteelt, ze financieel uit te buiten of op elke andere manier misbruik te maken van hun positie. Toch gebeurt dit wel degelijk in ons Nederlandse zorgsysteem. Een systeem waar ik me, als ervaringsdeskundige werkzaam in de zorg, verantwoordelijk voor voel. Waar we als maatschappij, als organisaties en overheid verantwoordelijk voor zijn. Niet de ander: wij. Ook daarom lig ik ervan wakker en denk ik na. Worstel ik hoe dit kan gebeuren en wat we ertegen kunnen doen.’

Wat zou er tegen zorgfraude gedaan kunnen worden? En door wie?

Ineke: ‘De Wet Normering Topinkomens is in het leven geroepen om excessen in beloning van bestuurders te voorkomen. Er wordt soms gemopperd op de WNT, bijvoorbeeld omdat de wet niet altijd makkelijk uitvoerbaar is. Ik ben groot voorstander van deze wet. Het helpt om bestuurders die moeite hebben met het vinden van hun ‘moreel kompas’ goed op de rails te houden.
Helaas is de WNT niet van toepassing als het gaat om op winst gerichte zorgondernemers, de zogenaamde ‘zorgcowboys’. En het aantal zorgcowboys in beschermd wonen en begeleid wonen groeit.
Ik vind het belangrijk dat op winst gerichte zorgondernemers uit de langdurige zorg worden geweerd. Bijvoorbeeld door een stichting als rechtsvorm te eisen, en constructies met een veelvoud aan BV’s te weren.’

Paola: ‘We moeten onze kwaliteit bewaken, en continu evalueren. Erop toezien dat dit niet meer onder onze ogen gebeurt. Zorgen dat het systeem het goede voedt en het slechte weert. Het vraagt reflectie, niet wegkijken, maar actie! Gaan kijken en zien, voelen en ervaren wat goed gaat en wat niet, verantwoordelijkheid nemen. Dat lijkt me heel haalbaar. Dat is hard nodig. Zorg dragen voor goede zorg. Ik, jij, wij!’

Ineke: ‘Het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) constateert in eerdere rapporten dat fraude en zorgverwaarlozing binnen beschermd wonen (zowel Wmo als Wlz) moeilijk aan te tonen is vanwege een gebrek aan kwaliteitscriteria en -kaders. Valente neemt het initiatief een proces op gang te brengen om te komen tot een kwaliteitskader beschermd wonen en begeleiding, waarin professionalisering centraal staat en die handvatten biedt aan financiers om het goede gesprek met aanbieders te voeren.
Voor de forensische zorg (waar dit probleem ook speelt) ligt er al een vergevorderd kwaliteitskader. De IGJ richt zich momenteel in samenwerking met gemeentelijke toezichthouders specifiek op instellingen voor beschermd wonen. Valente is van mening dat professioneel toezicht een cruciaal onderdeel is in het kwaliteitsdenken en juicht deze ontwikkeling van harte toe. We zien op het onderwerp kwaliteit de meerwaarde van brancheverenigingen als Valente. Valente maakt uitgebreid kennis met nieuwe leden en de leden bewaken elkaars kwaliteit.’