Over psychose: ‘Je mag meer van jezelf laten zien’

Valente directeur Esmé Wiegman blogt over zingeving en herstel. Ze doet hier onderzoek naar tijdens een stage bij één van de Valente-leden, RIBW Overijssel.

‘In het afgelopen jaar ben ik tijdens mijn stage regelmatig gestuit op ervaringsverhalen van mensen die tijdens een psychose een spirituele ervaring hebben opgedaan: ze hebben Jezus gezien, de stem van God gehoord, of iets van de hemel ervaren. In een gesprek laatst met L. blikt ze terug op haar laatste psychose. Ik ben de eerste die vraagt welke beelden ze had en wat het voor haar betekende. Ze had niet zozeer beelden, maar hoorde een stem. ‘Het was een goede stem, die zei dat ik me meer mocht laten zien.’

In een literatuurstudie heb ik geprobeerd wetenschappelijke literatuur te vinden op dit onderwerp, maar de opbrengst van mijn zoekactie viel tegen. Het proefschrift van Eva Ouwehand Mania and Meaning (2020) was de belangrijkste vondst. Dat er zo weinig literatuur is te vinden, is waarschijnlijk te verklaren door het feit dat psychoses binnen de geestelijke gezondheidzorg vooral door een medische bril worden bekeken en behandeld. Er is weinig tot geen aandacht voor de betekenis van spirituele ervaringen voor de patiënt of cliënt op het moment zelf, laat staan nadat de behandeling en begeleiding is afgerond.

In gesprekken met cliënten stuit ik regelmatig op de diepere betekenis van psychisch lijden voor hen. Een psychose zegt meer dan alleen iets over een diagnose van een medisch probleem. Pas in de laatste jaren groeit in de Nederlandse geestelijke gezondheidszorg de aandacht voor betekenisverlening in de psychiatrie. “Maak ruimte voor de zeggingskracht en de functie van een psychose” (Lansink, 2020).

Volgens Lansink kun je een psychose ook benaderen als iets dat een functie heeft in iemands leven. “Elk gedrag heeft een positief doel voor degene die dat gedrag vertoont, ook al is het voor de ander nog zo vreemd. Je in de steek gelaten voelen, boos zijn op God, dat kunnen ook symptomen zijn. Alleen staan ze nergens in de DSM.” Lansink concludeert dat de existentiële kant van psychische kwetsbaarheid meer meegenomen zou kunnen worden.

Als L. terugkijkt op haar psychose concludeert ze dat de psychose heeft bijgedragen aan haar herstel. Ze voelt zich beter en krachtiger dan in de periode voor de psychose. Ze is ondernemender en neemt initiatieven om een cursus te volgen bij de herstelacademie en weer naar yoga te gaan. Ze wil zich ontwikkelen. Ze laat zich meer zien. De ‘goede stem’ hoort ze niet meer, maar de boodschap dat ze zich meer mag laten zien heeft ze zich eigen gemaakt.’

Esmé Wiegman is sinds 1-1-2020 directeur van branchevereniging Valente, en doet daarnaast een deeltijdstudie HBO Theologie. Voor haar derde studiejaar loopt ze stage bij een van de Valente-leden, RIBW Overijssel. Deze beschermdwonenorganisatie ondersteunt mensen met een psychische kwetsbaarheid op het gebied van wonen, werken en welzijn, zodat ze hun dagelijks leven zo veel mogelijk zelf vorm kunnen geven. Esmé probeert hieraan bij te dragen met zingevende gespreksvoering. Je leest hier al haar blogs.