Dakloosheidscijfers roepen vragen op

De nieuwe schatting van het CBS over 2020 geeft aan dat de stijging van het aantal dakloze mensen zich niet heeft doorgezet. Over 2019 schatte het CBS dat 36.000 mensen dakloos waren. In 2020, het eerste corona jaar, zou het om 32.000 mensen gaan. De praktijk van de opvang laat op dit moment een ander beeld zien: de opvang is overvol en dagelijks kloppen alleenstaanden en gezinnen aan voor wie geen plek is. Opvangorganisaties rapporteren zonder uitzondering een constante stroom van mensen die aanklopt bij de opvang omdat ze geen dak boven hun hoofd hebben. Ook de door het CBS gerapporteerde afname van het aantal dakloze jongeren is in de praktijk niet zichtbaar.

Niet iedereen telt mee

Het CBS neemt alleen geregistreerde dakloze mensen mee in hun schatting. Dakloze mensen die niet in bepaalde registraties voorkomen tellen niet mee. In Nederland zijn veel onzichtbare dakloze mensen, die her en der verblijven, maar geen eigen dak boven het hoofd hebben. Dat zijn onder andere volwassenen en jongeren die vanwege spanningen in huis of huiselijk geweld tijdelijk elders verblijven (bij kennissen of vrienden, de z.g. ‘bankslapers’). Begin 2019 waren 514.000 mensen uitgeschreven uit de Basisregistratie Personen van de gemeenten omdat zij geen woonadres hadden. Een deel van deze mensen verblijft in het buitenland, maar een substantieel deel is in Nederland zonder over een woon- of briefadres te beschikken. Deze mensen slapen op wisselende adressen, in auto’s of bijvoorbeeld op campings.

Dakloze ouderen (65+) blijven in de cijfers van het CBS buiten beeld. Dit geldt ook voor heel veel kinderen jonger dan 18 van wie de ouders dakloos raken. Voor de statistiek tellen zij niet mee. Valente ziet dat 1650 minderjarige kinderen met ouder in 2020 in de maatschappelijke opvang zijn opgevangen; daarnaast kregen 13.900 kinderen ambulante hulp na herhuisvesting of ter voorkoming van dakloosheid van het gezin (op basis van gegevens uit de basisset Valente 2020). Ook gezinnen en alleenstaanden die gemeenten als ‘zelfredzaam’ beoordelen en geen opvang krijgen, terwijl ze geen onderdak hebben, tellen niet mee.

Structurele aanpak nodig door nieuw kabinet

Valente pleit, met de VNG, voor het structureel voortzetten van de inspanning van het huidige kabinet om dakloosheid te stoppen. Meer betaalbare wooneenheden moeten snel gerealiseerd worden zodat mensen niet op straat komen en ook geen beroep op opvang hoeven te doen. De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving bracht daar in 2020 een degelijk advies over uit: ‘Herstel begint met een huis’. De Actieagenda Wonen die Aedes, VNG, Valente en andere organisaties in 2021 opstelden, moet door het nieuwe kabinet als stappenplan benut worden om dakloosheid te beëindigen.

Ken je Michel nog? In augustus 2020 sprak Valente hem in het hotel waar hij toen verbleef bij wijze van daklozenopvang vanwege corona. Hij was toen negen maanden dakloos maar optimistisch: er was urgentie aangevraagd, hij zou snel een woning krijgen. Afgelopen week spraken we hem weer. Lang en breed huisje, boompje, beestje? Nou nee. Nog tot juli dít jaar was hij een van de 32.000 dakloze personen in de CBS-statistieken die vandaag verschenen. Lees het interview.