Verkiezingsblog: ‘Tijd om te repareren wat we in het begin fout hebben gedaan’

Voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 heeft Valente 5 speerpunten geformuleerd. In de maanden naar de verkiezingen toe publiceren we over elk van die speerpunten een blog van een bestuurder met diens visie, en een cliëntverhaal met ervaring op dat onderwerp.

Het speerpunt ‘voor iedereen passende huisvesting’ onderschrijft hij zeker, maar om dit daadwerkelijk te bereiken zal er volgens Rienk Buter, directeur wonen bij zorgorganisatie Kwintes, wel iets moeten veranderen. ‘Het is belangrijk om de voorwaarden uit het rapport van Dannenberg (2015) over ambulantisering serieus te gaan nemen!’

‘Ambulantisering vind ik een prima initiatief, maar de uitvoering stagneert om verschillende redenen. Erik Dannenberg schrijft in zijn rapport dat het voorwaardelijk is om voldoende betaalbare woonruimte te creëren, te zorgen voor verschillende woonvormen én voor voldoende begeleiding. Aan al deze voorwaarden kan moeizaam voldaan worden.

Dat komt omdat de Rijksoverheid enkele jaren terug een aantal solitaire beleidskeuzes maakte die niet helpen om de ambulantisering goed uit te voeren. Allereerst voerde de Rijksoverheid de verhuurdersheffing in. Daarnaast kwam de verantwoordelijkheid voor de budgetten bij de gemeenten te liggen (Wmo). Dit ging gepaard met een grote korting. En als laatste verzuimde de Rijksoverheid om de contractering en verantwoording van zorg landelijk te reguleren.

Voldoende woningen

Door de ambulantisering nam de vraag naar sociale huurwoningen toe terwijl er structureel al een fors tekort aan sociale betaalbare huurwoningen was. Tegelijk werden woningbouwcorporaties financieel gekort via de verhuurdersheffing. Dat betekent dat zij geld moeten afdragen aan de Rijksoverheid voor elke woning die zij verhuren. Hun opbrengsten zijn hierdoor vanzelfsprekend lager en daardoor hebben zij minder investeringsruimte voor het bouwen van nieuwe betaalbare en verschillende woonvormen.

Voldoende verschillende woonvormen

Voor sommige mensen is het opbouwen van een sociaal netwerk moeilijk. Zij vereenzamen in de wijk met alle gevolgen van dien. Een andere woonvorm, zoals wonen met een woonarrangement waarin je de mogelijkheid hebt om meer gemeenschappelijk te doen of daartoe gestimuleerd wordt, zou voor hen beter passend zijn. Voldoende diversiteit aan woonvormen ontbreekt echter.

Woningcorporaties zijn specialisten in verhuur en vastgoed. Het begeleiden van huurder met een psychische kwetsbaarheid is niet hun expertise.

Voldoende begeleiding

Als mensen zelfstandig gaan wonen, worden zij huurder van een woningbouwcorporatie. De meeste mensen die uit een beschermdwonenlocatie komen hebben begeleiding nodig, op het gebied van het onderhouden van de woning, het betalen van huur en het gedragen als goede buur. In de media lezen we veelvuldig dat buren overlast ervaren van bewoners met een psychische kwetsbaarheid. Woningcorporaties zijn specialisten in verhuur en vastgoed. Het begeleiden van huurder met een psychische kwetsbaarheid is niet hun expertise. Een zorgorganisatie als Kwintes kan dit overnemen.

Het overnemen van de begeleiding rondom huren noemen we intermediaire verhuur. Woningbouwcorporaties willen graag verhuren via een zorgorganisatie zodat het verhuurrisico voor de zorgorganisatie is. Dit is een mooie vorm van samenwerking die de ambulantisering ten goede komt. Wel moeten we het dan hebben over de kosten die de zorgorganisatie maakt voor de verhuurdiensten. Dat kan niet uit de huidige ambulante Wmo-tarieven betaald worden. Van deze tarieven wordt namelijk de reguliere zorg betaald. Als een zorgorganisatie onderverhuurt en het verhuurrisico overneemt, moet de woningbouwcorporatie een stuk afslag op hun huur aan de zorgorganisatie doen. Op die manier kan de zorgorganisatie de corporatie van dienst zijn.

Politiek aan de knoppen draaien

Nogmaals, ik twijfel niet aan het idee van Dannenberg, maar het is nu wel tijd om te repareren wat we in het begin fout hebben gedaan. We moeten het tempo van de ambulantisering laten matchen met de lokale mogelijkheden om aan de voorwaarden uit het rapport van Dannenberg te voldoen en daar heb je de zorgorganisatie, de woningbouwcorporatie en de (lokale) overheid voor nodig.

De (lokale) politiek kan aan deze knoppen draaien. Om te beginnen zou de landelijke politiek de verhuurdersheffing kunnen herroepen en dan in ruil daarvoor eisen stellen aan woningbouwcorporaties zodat zij ook daadwerkelijk gaan investeren in een grotere diversiteit aan woonvormen en verhuur aan kwetsbare groepen.

Marktwerking

Daarnaast moet de politiek zich buigen over de beschikbare budgetten voor de gemeenten en de marktwerking in de zorg. De contractering van de zorg wordt sinds 2015 door gemeentes uitgevoerd. Bij de overgang is een grote korting doorgevoerd. Zolang gemeenten onvoldoende financiële ruimte hebben om de Wmo goed in te richten, zullen knelpunten blijven bestaan. Daarnaast is de marktwerking in de zorg belemmerend. Deze marktwerking zorgt ervoor dat partijen, ondanks alle overlegtafels en mooie initiatieven en convenanten, onvoldoende kunnen bijdragen aan de oplossingen omdat concurrentie een te grote rol speelt. Daarbij komt dat veel zorgbudget verloren gaat bij zorgorganisaties en gemeentes in de voorbereiding naar een aanbesteding en een contract. Dit zorgbudget had naar mijn idee beter besteed kunnen worden aan begeleiding van hen die het hard nodig hebben.

Ik zou ervoor willen pleiten om de marktwerking in de zorg om te vormen zodat gemeente, zorgorganisatie en woningbouwcorporaties weer gaan werken aan een gezamenlijke oplossing op lokaal niveau en niet bezig zijn met concurrentie en de bijbehorende bureaucratie.

Mooie punten voor een politieke partij om mee te nemen in de verkiezingen van maart 2021, lijkt mij!’

Over de auteur: Rienk Buter is directeur wonen bij Kwintes, zorgorganisatie voor beschermd en begeleid wonen voor mensen met een psychiatrische of (psycho)sociale kwetsbaarheid. Eerder werkte hij als adviseur op gebied van zorgvastgoed. Kwintes is een van de ongeveer zeventig leden van branchevereniging Valente.

Voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 heeft Valente 5 speerpunten geformuleerd. In de maanden naar de verkiezingen toe publiceren we over elk van die speerpunten een blog van een bestuurder met diens visie, en een cliëntverhaal met ervaring op dat onderwerp. Dit cliëntverhaal hoort bij het speerpunt: voor iedereen passende huisvesting. Lees ook het cliëntverhaal hierbij: ‘Ik kost 25.000 per jaar, en ik ben er nog niet’

Alles over Valente en de verkiezingen vind je hier.