Wooncirkels: wonen in de wijk, met altijd zorg dichtbij

Vanaf 2020 gaan Federatie Opvang en RIBW Alliantie samen verder als Vereniging Valente, Branchevereniging voor participatie, begeleiding en veilige opvang. Elke maand laten we iets zien van wat de vereniging en haar leden doen. Deze maand: de wooncirkels van Leviaan, waar mensen altijd de (intensieve) begeleiding krijgen die ze nodig hebben. Op een woonvorm óf in hun eigen woning.

Het concept is simpel: cliënten zelfstandig laten wonen in de wijk, in een cirkel van twee kilometer rond een steunpunt. Hoe intensiever de zorgvraag, hoe dichterbij ze bij het steunpunt wonen. Zo wonen ze gewoon in de wijk, maar begeleiding is altijd dichtbij. Deze zogeheten wooncirkels, nu nog in een pilotfase, zijn het idee van RIBW-instelling Leviaan die in West-Friesland, Waterland en Zaanstreek zowel beschermd als begeleid wonen biedt.

De pilot wordt begeleid door projectleider Jolanda van der Veen. ‘De wooncirkels zijn een nieuw woon- en zorgconcept’, zegt Van der Veen. ‘Een concept dat aansluit bij de ontwikkeling van de maatschappelijke opvang. Weg van de instituten naar zelfstandig wonen. Ambulant, in de wijk, als standaard.’

In wooncirkels kunnen cliënten vaker en sneller in een eigen huis wonen. Als ze (tijdelijk) een extra hulpvraag hebben, is dat geen probleem en kunnen ze terecht bij het steunpunt in het hart van de cirkel, Leviaan noemt het steunpunt dan ook ‘de kern’. Voor beschermd wonen cliënten is er altijd zorg in de buurt, en de overstap van beschermd wonen naar ambulant is makkelijker en kleiner. Van der Veen licht toe: ‘Er is meer continuïteit doordat cliënten niet én een nieuwe woonvorm én een nieuwe begeleider krijgen; we kunnen de zorg gewoon af- en opschalen binnen de wooncirkel.’

(Lees verder onder de foto)

In de wijk

Voor ambulante cliënten is het fijn dat ze kunnen aankloppen bij het steunpunt dat van half 8 ’s ochtends tot half 11 ’s avonds open is. ‘De kern heeft dus een inloopfunctie voor ambulante cliënten en biedt 24-uursbegeleiding voor wie het nodig heeft. De faciliteiten van zijn bovendien voor alle wijkbewoners. We hebben veel contact met gemeentes en wooncorporaties die er duidelijk de voordelen van zien.’

Camiel Kuiper is als verantwoordelijke voor de huisvesting bij Leviaan betrokken bij het project. Hij is enthousiast over de wooncirkels. ‘De grootte van zo’n cirkel hangt af van de wijze waarop je onplanbare zorg organiseert. De begeleiding is dichtbij een cliënt die binnen een minuut begeleiding moet ontvangen. Cliënten waarbij begeleiding via de iPad kan en die zelf naar een kantoor in de wijk kunnen, wonen in een bredere cirkel om het kantoor. Hoe groter de cirkel, des te meer kans om aan betaalbare en beschikbare woningen te komen en toch hoogwaardige zorg te bieden. Bijkomend effect is dat de cliënten meer verdeeld wonen, wat de druk op de wijk vermindert.’

Zachte landing

De wooncirkels zijn volgens Kuiper een logisch antwoord op de knelpunten in de ambulantisering. ‘Voorheen werkte ik bij een woningcorporatie. Bij Leviaan zag ik de kansen en uitdagingen op huisvestingsvlak, zeker met het oog op ambulantisering. Dat hebben we aangepakt met allereerst een analyse van ons huidige vastgoed. We brachten ons woningaanbod terug naar vier vastgoedprofielen, aan de hand waarvan we specifiek aan woningcorporaties benoemen wat cliënten nodig hebben, waar een woning aan moet voldoen, welke voorzieningen en natuurlijk de betaalbaarheid.’

Die vastgoedprofielen bieden al meer mogelijkheden, maar er is behoefte aan meer maatwerk en een zachte landing in de wijk. Cliënten met een uitstroomurgentie moeten vaak de eerste de beste woning accepteren. Voor de cliënt is dat een heel grote stap. Komt hij vervolgens in een wijk waar veel gedoe is, zonder netwerk, dan valt hij mogelijk terug.

Dat weet ook Mattie (foto), die voorheen op de beschermd wonen locatie Gortershof woonde. ‘Je moet eraan toe zijn, zelfstandig wonen is een hele stap. Je hebt meer vrijheid maar er komen ook weer dingen op je pad waarmee je moet omgaan. Dat is voor sommigen best een worsteling.’ Mattie gaat geregeld naar het activiteitencentrum van Leviaan, De Boed. ‘Ik vind het prettig dat ik naar De Boed kan als ik daar behoefte aan heb. Ze helpen je, maar je moet het wel zelf doen. Ik ben met sprongen vooruit gegaan.’

Uitstroom

Ook als de uitstroom uit een grootschalige woonvorm goed verloopt, levert dat voor die woonvorm nieuwe problemen op. Kuiper: ‘In lijn met de ambulantisering zijn mensen met een lichtere zorgvraag een aantal jaar geleden al uit de grootschalige woonvorm uitgestroomd. Nu wonen er mensen met een intensieve en complexe zorgvraag, dat maakt groepswonen lastiger. We hebben 65% groepswoningen met een gezamenlijke voordeur. De rest heeft z’n eigen voordeur. Gezien de problematiek zou dit omgekeerd moeten.’

En die omkering, die vind je in de wooncirkels, vindt Van der Veen. ‘Onze ambitie is nog ambitieuzer: wij streven ernaar dat 80% van de cliënten individueel woont.’ In 2020 gaan alle beschermde woonvormen en de ambulante cliënten die in een straal van 2 kilometer om de kern wonen over naar wooncirkels. Buiten de straal van twee kilometer blijven ambulante teams werken. In het voorjaar worden de eerste cliënten geplaatst in regio Zaanstreek, in nauw overleg met de cliëntenraad. De uitdaging is er eigenlijk vooral voor de medewerkers van Leviaan, merkt ze. ‘De experimenten die we hebben gedaan gingen goed, medewerkers zien dat het werkt. Medewerkers van nu nog ambulante teams en Beschermd Wonen gaan samenwerken in de wooncirkel. We zijn al geruime tijd bezig met de voorbereiding zodat we medewerkers goed kunnen meenemen en ook interne processen hierop kunnen inrichten. Zo zijn we bezig met een andere manier van roostering.’

Wooncirkels draaien om wonen en zorg. Met alles eromheen is het ook een vraagstuk voor HR, IT en financieel, bijvoorbeeld welke zorg je wel en niet moet verantwoorden. ‘De uitvoering brengt veel meer implicaties met zich mee dan ik van te voren had gedacht. Maar het is het allemaal waard, de wooncirkels gaan veel bijdragen voor cliënten en gaat medewerkers veel bieden.’

Meer weten over wooncirkels? Download de brochure.

Ook in de artikelserie Leden in beeld:
Het Open Huis in Haarlem: ‘Hier ben ik voor het eerst weer mens geworden’
Jules van Dam: ‘We moeten radicaal voor Housing First kiezen’
Wooncirkels: wonen in de wijk, met altijd zorg dichtbij
Veerkracht in de opvang: ‘Kinderen hebben het recht hun stem te laten horen’
Ageeth kwam bij Perspektief: ‘Ik wil graag weer leven’
De nachtopvang bij Kwintes: Niemand hoort op straat te slapen
Artie van Tuijn over herstel: ‘De gedachte “ik wil die troep niet meer” begrijp ik al te best’
Werken in de forensische zorg: ‘Kleine jongetjes met een hele grote mond’